Tegen alle stromen in

Het is een eer om een kunstwerk ter nagedachtenis aan Peter R. de Vries te mogen ontwerpen. Het is een opdracht die goed past bij de thema’s in mijn werk. Mijn werk gaat voornamelijk over de begrippen afwezigheid en verlies, in relatie tot ethiek en politiek. Naar aanleiding van de moord op Peter R. de Vries, een aanslag op de journalistiek en rechtsstaat, heeft de kunstcommissie van de stad samen met de familie de Vries mij gevraagd een kunstwerk te maken dat zijn gedachtegoed voortzet.

Een ontwerp maken voor dit monument was een grote uitdaging. Bij deze opdracht speelden verschillende aspecten een rol, waaronder het verdriet, de aanleiding, het Leidseplein, de stad Amsterdam en de samenleving.

Te beginnen bij het verdriet om de plotselinge dood van Peter R. de Vries. Vermoord, in de kracht van zijn leven, hier midden in de stad. Weggenomen bij zijn familie, zijn dierbaren, zijn omgeving en de hele samenleving. Peter R. de Vries kwam op, tegen alle stromen in, met woord en daad, voor mensen die klem kwamen te zitten tussen recht en onrecht. Hij deed dit onbevreesd en strijdbaar met een groot doorzettingsvermogen, met moed, betrokkenheid en daadkracht. Hij had nog zoveel kunnen betekenen, zowel voor zijn naasten als voor de maatschappij als geheel.

Peter R. de Vries is vermoord hier om de hoek van het Leidseplein. Dit plein, dat een paar jaar geleden opnieuw is ingericht, is altijd in beweging. Het is een bruisende en chaotische plek midden in deze wereldstad. Het is een plek waar mensen wonen en waar veel toeristen komen. Het plein is het centrum van het uitgaansleven en een plek waar recreatie, cultuur, muziek, film, theater en debat elkaar ontmoeten. Het Leidseplein is daarom ook dé plek waar een monument ter nagedachtenis aan hem tot zijn recht komt, een plek midden in de maatschappij, zoals hij ook midden in de maatschappij stond.

Naast dat het ontwerp moet passen bij de specifieke eigenschappen van het plein, is het van belang dat het monument op deze centrale plek, het gedachtegoed van Peter R. de Vries én de waarden van de stad Amsterdam uitdraagt.

Veel mensen hebben via een speciaal daarvoor gemaakte website een woord ingezonden ter inspiratie voor het ontwerp. De meest voorkomende woorden zijn hier afgebeeld op het onthullingsdoek.

Voor mij is het belangrijk dat het kunstwerk voor iedereen direct herkenbaar en invoelbaar is. Begrijpelijk in beeldtaal ongeacht leeftijd en achtergrond, ook voor hen die Peter R. de Vries niet hebben gekend en voor volgende generaties. Naar mijn idee moest het monument benaderbaar zijn door het niet op een sokkel te plaatsen, maar rechtstreeks op de grond.

Voor het ontwerp van dit monument ben ik geïnspireerd door het gebaar waarmee je iemand uitnodigt en reikt naar de ander. Een voorbeeld dat voor mij tot de verbeelding spreekt is het beeld van de Pietà van Michelangelo. Een pietà is een iconische voorstelling van een moeder met haar dode zoon op schoot, die vermoord is door een medemens. In het beeld van de Pietà van Michelangelo reikt de moeder met haar linkerarm naar de toeschouwer en nodigt daarmee uit tot betrokkenheid bij de gebeurtenis. Om zich als het ware af te vragen ‘kijk hier, is dit de manier hoe we met elkaar omgaan.’

Het monument ter nagedachtenis aan Peter R. de Vries heeft de vorm van een gebaar. Een gebaar dat de essentie van zijn gedachtegoed verbeeldt. Een verbeelding van de handeling waarmee je een rechtvaardigheidsgevoel in de praktijk brengt. Een gebaar dat verbeeldt wat Peter R. de Vries deed: opkomen voor je medemens. Twee handen raken elkaar aan, op zo’n manier dat de ene hand de andere ondersteunt, optilt, helpt, uitnodigt, beschermt. Deze aanraking, deze ontmoeting zie ik in essentie als liefdevol en teder.

Het kunstwerk bestaat uit beeld en tekst die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Peter R. de Vries vond als vader en als misdaadverslaggever het geschreven woord erg belangrijk. Hij gaf in zijn afscheidsbrief aan zijn kinderen een essentiële leefregel mee.

Deze leefregel is in 41 talen vertaald: de meest gesproken talen onder de inwoners van Amsterdam, twee extra wereldtalen, het Nederlands braille en de talen van de landen waar Peter R. de Vries veel heeft gewerkt. In al deze verschillende talen ligt deze leefregel als een soort tatoeage in de buitenkant van de twee handen en onderarmen. De tekst ligt iets verdiept in het beeld, waardoor er reliëf ontstaat. Wat mensen aanspoort om het beeld aan te raken en de tekst te voelen. Het beeld kent geen voor- of achterkant en nodigt de kijker uit, om om het beeld heen te bewegen om zo de verschillende talen en dus ook de leefregel in een eigen taal te ontdekken.

Met dit monument, met de titel Tegen alle stromen in, wordt het gedachtegoed van Peter R. de Vries herinnerd en voortgezet. Het beeld laat zien dat we niet alleen moeten luisteren naar ons rechtvaardigheidsgevoel, maar dat we ook daarnaar moeten handelen. Dit gebaar, dit monument kan een blijvende bron van inspiratie zijn voor een rechtvaardiger en zorgzamere samenleving waarin mensen in verdrukking gehoord en geholpen worden en waar mensen zich met elkaar verbinden. Daarmee onderschrijft het ook de waarden van de stad Amsterdam.

Tegen alle stromen in is met een geweldig team tot stand gekomen. Het was een complex proces, waar velen met grote inzet aan hebben gewerkt.
Tijdens dit proces was het bijzonder mee te maken hoe de familie de Vries, Jacqueline, Kelly en Royce, met grote betrokkenheid de ontwikkeling hebben gevolgd en mij al hun vertrouwen hierin hebben gegeven.
Burgemeester Femke Halsema en alle betrokkenen vanuit de gemeente Amsterdam hebben zich enorm ingespannen. In het bijzonder projectmanager Marieke Nonhebel en Roy van Gelder, Ally Altman, Ruwan Aluvihare en de mensen van de beveiliging, het onderhoud, het beheer, en de politie.
Marco Cops is onmisbaar geweest. Als artistiek projectleider was hij van begin af aan met raad en daad aanwezig. Zo ook mijn assistent, Rosa Marie Mulder.
De kunstgieterij ArtCasting uit Oudenaarde in België heeft met grote vakkennis het monument geproduceerd. Het was technisch gezien niet eenvoudig. Ze hebben tot het eind toe meegedacht en geëxperimenteerd om mijn ontwerp uit te kunnen voeren.
En natuurlijk mijn man Hans Scholten die er deze twee intensieve jaren altijd was, als steun en toeverlaat.
Zonder de inzet van al deze fantastische mensen én vele anderen was het nooit gelukt om, in deze korte periode, het kunstwerk nu hier te hebben staan.

Tot slot. Met dit kunstwerk wil ik graag vooruitblikken.
Tegen alle stromen in is een monument dat niet teruggaat naar het moment van de aanslag, maar zich juist richt op de toekomst. Het is een oproep om onbevreesd en daadkrachtig voor de medemens op te komen, zoals Peter R. de Vries dat ook deed. Het monument moedigt mensen aan een hoopvolle toekomst te verbeelden en vooral daaraan bij te dragen.